Chaber bławatek - właściwości lecznicze, zastosowanie, uprawa
Chaber bławatek (Centaurea cyanus) jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem z rodzaju chabrów. Dawniej był traktowany głównie jako chwast rosnący w zbożach. Warto jednak docenić właściwości lecznicze chabra bławatka, wykorzystywane medycynie i kosmetyce. Chaber bławatek zastosowanie znalazł też na ogrodowych rabatach, jako roślina ozdobna oraz jako kwiat do bukietów. Podpowiadamy jak wygląda uprawa chabra bławatka w ogrodzie oraz co jeszcze można z nim zrobić!
Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Fot. pixabay
Jak wygląda chaber bławatek?
Chaber bławatek (Centaurea cyanus) to roślina jednoroczna należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae), którą można spotkać w Europie oraz na Syberii. W Polsce chaber pospolicie występuje na terenach całego kraju i jest traktowany jako chwast.
Chaber bławatek dorasta do wysokości 40-90 cm wysokości. Wzniesione, cienkie łodygi są żebrowane i rozgałęzione a szarozielone liście lancetowate i wąskie szerokości 2-5 cm. Owocem są niełupki o długim okresie kiełkowania rozsiewane przez mrówki i przez wiatr.
Chaber bławatek - kiedy kwitnie
Chaber bławatek to roślina długo kwitnąca, bo od maja aż do września. Koszyczkowate kwiatostany koloru niebieskiego, białego lub różowego mają koronę zrośniętą z pięciu płatków o ząbkowanych brzegach. Kwiaty chabra bławatka są miododajne, przyciągają pszczoły, trzmiele i inne owady zapylające.
Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Fot. pixabay
Chaber bławatek - właściwości lecznicze
Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są kwiaty języczkowe chabra bławatka o intensywnej szafirowej barwie. Zbiera się je na początku kwitnienia. Zawierają one glikozydy antocyjanowe, a wśród nich cyjaninę, pelargoninę oraz flawonoidy, związki goryczkowe i znaczne ilości soli manganu.
Wyciągi z kwiatów chabra bławatka działają moczopędnie i przeciwzapalnie. Mają również właściwości żółciopędne i przeciwbakteryjne. Dzięki temu świetnie sprawdzą się w leczeniu stanów zapalnych nerek, kamicy nerkowej i obrzęków spowodowanych zatrzymaniem wody i soli w organizmie.
Chaber bławatek to roślina miododajna. Do ogrodu przyciąga pszczoły i motyle
Fot. pixabay
Jeżeli mamy problemy z zapaleniem brzegów powiek lub spojówek, mamy oczy wrażliwe na intensywne promieniowanie słoneczne lub długo pracujemy przed komputerem, pomocne okażą się napary z kwiatów chabra bławatka stosowane w formie przymoczek i okładów.
Napar przygotowujemy poprzez zalanie 50g kwiatów chabra bławatka, połową litra wrzącej wody i pozostawieniu na 30 minut. Po tym czasie moczymy gazik w naparze i wykonujemy okłady.
Chaber bławatek - zastosowanie
1. Chaber bławatek jako roślina miododajna
Chaber bławatek oprócz swojego zastosowania w lecznictwie, jest źródłem tzw. pożytku pszczelego, z którego pszczoły robią przepyszny miód bławatkowy. Jest on nasycony jest lizozymem, substancją wspomagającą układ odpornościowy.
2. Chaber bławatek w kuchni
Zastosowanie chabra bławatka znajdziemy także w kuchni, bowiem jego płatki, zarówno suszone jak i świeże, nadają się do dekoracji potraw. Dawniej z kwiatów chabru wytwarzano niebieski barwnik.
3. Chaber bławatek w kosmetyce
Chaber bławatek, ze względu na antybakteryjne i przeciwzapalne właściwości, często stanowi składnik kremów do cery tłustej.
Chaber bławatek - odmiana o kwiatach białych
Fot. Neelix, Public Domain, Wikimedia Commons
4. Chaber bławatek jako roślina ozdobna
Chaber bławatek jest cenioną rośliną ozdobną. Popularnością wśród ogrodników cieszą się szczególnie odmiany chabra bławatka o dużych kwiatach białych lub różowych, wykorzystywane w florystyce.
Chaber bławatek - odmiany
Chaber bławatek kwitnie na niebiesko od maja do września. Istnieją też odmiany o innych barwach kwiatów, jak np.:
- kwitnący na różowo chaber bławatek 'Rosa Ball',
- kwitnące na biało odmiany 'Schneemann' oraz 'Weisser Ball',
- kwitnący na czerwowo chaber bławatek 'Red Boy',
- kwitnący na ciemno bordowo chaber bławatek 'Black Ball' (niestety barwa koszyczków kwiatowych nie jest w pełni czarna, jak sugeruje nazwa tej odmiany).
Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Fot. pixabay
Szczególnie cenione są odmiany chabra bławatka o kwiatach pełnych, które mają koszyczki o powiększonych kwiatach środkowych. Rośliny osiągają wysokość 65-120 cm. Istnieją też odmiany wybitnie karłowe, jak np. osiągające zaledwie około 30 cm wysokości chabry bławatki 'Polka Dot', dostępne w różnych kolorach.
Cięte kwiaty chabra utrzymują się w wazonie 4-8 dni, stopniowo blednąc.
Warto wiedzieć!
Poza chabrem bławatkiem, który jest rośliną jednoroczną, w ogrodach uprawia się też chabry bylinowe, takie jak chaber nadobny (Centaurea bella), chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala), czy chaber górski (Centaurea montana).
Chaber bławatek - uprawa
Uprawę chabra bławatka rozpoczynamy od wysiewu nasion wprost do gruntu w kwietniu, lub w marcu do inspektu, przyśpieszając jego rozwój. Pierwsze wschody pokazują się po około 2 tygodniach. Zbyt gęste wschody przerywamy.
Chaber bławatek lubi gleby bogate w składniki pokarmowe, przepuszczalne i żyzne. W uprawie chabra bławatka ważne jest aby zapewnić mu słoneczne stanowisko, regularnie nawadniać i nawozić nawozami bogatymi w potas i fosfor, np. popularnymi nawozami do roślin kwitnących.
Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Fot. pixabay
Jako surowiec zielarski kwiaty chabra bławatka zbieramy na początku kwitnienia, następnie suszymy w cienistym przewiewnym miejscu, po czym szczelnie pakujemy. Ważne jest, aby czynność tą wykonać w miarę sprawnie, ponieważ surowiec szybko traci kolor, a wraz z nim drogocenne właściwości lecznicze.
Przeczytaj również:
- Co siejemy w kwietniu? Kalendarz siewu na kwiecień
- Rumianek pospolity - uprawa, zastosowanie, właściwości lecznicze
- Jeżówka purpurowa - uprawa, zastosowanie, właściwości
Opracowano na podstawie:
1. Lewkowicz-Mosiej T., Leksykon roślin leczniczych, Świat Książki, s.54;
2. Rumińska A., Leksykon roślin leczniczych, PWRiL, Warszawa 1990, s. 101;
3. Encyklopedia roślin ogrodowych od A do Z, Świat Książki, Warszawa 2001.
