Bluszcz irlandzki - sadzenie, uprawa, rozmnażanie, choroby
Bluszcz irlandzki (Hedera hibernica) to bardzo wdzięczny gatunek. Ze względu na łatwość w uprawie oraz wszechstronność zastosowania sadzenie bluszczu irlandzkiego stało się bardzo popularne. Poznaj tajniki uprawy bluszczu irlandzkiego, dowiedz się jak najłatwiej rozmnożyć tę roślinę oraz jak rozpoznać choroby atakujące bluszcz irlandzki. Oto wszystko, co warto wiedzieć przed posadzeniem bluszczu irlandzkiego w ogrodzie!
Bluszcz irlandzki - Hedera hibernica
Fot. Júlio Reis, CC BY-SA 2.5, Wikimedia Commons
Jak wygląda bluszcz irlandzki?
Bluszcz irlandzki jest niezwykle efektownym zimozielonym pnączem będącym odmianą bluszczu pospolitego (Hedera helix). W porównaniu do bardziej popularnego bluszczu pospolitego, bluszcz irlandzki nieco szybciej rośnie i ma większe liście, co niewątpliwie stanowi o atrakcyjności tej rośliny.
Dekoracyjne liście bluszczu irlandzkiego są błyszczące, lekko klapowane i bardzo gęsto pokrywają powierzchnię obrastaną przez pnącze. Liście są duże, do 15 cm długości, osadzone na 20 cm ogonkach liściowych. W ciągu roku pędy bluszczu irlandzkiego mogą przyrastać nawet o 50-80 cm. Kwiaty są drobne, białe i niezbyt okazałe, zebrane w kuliste baldachy, pojawiają się we wrześniu. Czepne pędy ścielą się po ziemi lub wspinają na podpory za pomocą korzeni przybyszowych wyrastających po zacienionej stronie pędu.
Bluszcz irlandzki czy pospolity?
Większa siła wzrostu i duże liście bluszczu irlandzkiego to kusząca propozycja dla osób szukających zimozielonego pnącza, które ma szybko pokryć duże powierzchnie. Wadą bluszczu irlandzkiego w porównaniu do bluszczu pospolitego jest jednak słabsza mrozoodporność. Dlatego w Polsce bluszcz irlandzki to dobry wybór tylko na osłonięte od wiatru i ciepłe stanowiska, głównie o wystawie południowej. Unikajmy uprawy bluszczu irlandzkiego w chłodnej Polsce północno-wschodniej.
Bluszcz irlandzki - Hedera hibernica
Fot. Júlio Reis, CC BY-SA 2.5, Wikimedia Commons
Bluszcz irlandzki - odmiany
W sprzedaży dostępne są odmiany bluszczu irlandzkiego, takie jak:
Bluszcz irlandzki 'Anne Marie' - posiada duże jaskrawozielone liście długości do 12,5 cm. Na brzegach posiadają one kremowe przebarwienie. Odmiana ta dorasta do wysokości 5 m.
Bluszcz irlandzki 'Arbori Compact' - jest to wolno rosnąca odmiana bluszczu irlandzkiego, której roczny przyrost nie przekracza 40 - 50 cm. Błyszczące ciemnozielone liście są sercowate z zaokrąglonymi wierzchołkami. Wyglądem zatem znacznie różnią się od typowych liści bluszczu pospolitego. Jesienią atrakcyjnie wyglądają również baldachowate kwiatostany odmiany 'Arbori Compact', skupiające nieduże, kuliste, zielonożółte kwiaty z żółtymi pylnikami. Kwiaty te stanowią jesienną atrakcję dla pszczół.
Bluszcz irlandzki 'Deltoidea' - ta odmiana bluszczu irlandzkiego posiada liście szerokosercowate, ciemnozielone o długości do 10 cm. Na zimę zmieniają one kolor na ciemnopurpurowy. Roślina ta dorasta do wysokości 5 m.
Bluszcz irlandzki - sadzenie
Bluszcz irlandzki jest idealną rośliną do ogrodów w miastach ze względu na dużą odporność na zanieczyszczenia środowiska oraz zasolenie podłoża.
Miejsce sadzenia bluszczu irlandzkiego powinno być jednak choć częściowo zacienione oraz osłonięte od wiatrów ze względu na niedostateczną mrozoodporność tej rośliny (strefa mrozoodporności roślin 6A). Z tego względu sadzenie bluszczu irlandzkiego nie jest zalecane w najchłodniejszych rejonach Polski. Bluszcz irlandzki najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych i lekko wapiennych.
Ze względu na niezwykle intensywny wzrost Hedera hibernica świetnie się nadaje się do osłonięcia murów, pergoli, altan oraz zakrycia powierzchni poziomych. Bluszcz irlandzki posadzony wzdłuż siatki ogrodzeniowej może stanowić alternatywę dla tradycyjnego ogrodzenia z żywopłotem. Rośliny tego gatunku to także doskonałe pnącza wieloletnie do cienia.
Termin sadzenia bluszczu irlandzkiego to wiosna lub jesień. W obu tych terminach sadzonki przyjmują się równie dobrze. Wybór odpowiedniej rozstawy jest uzależniony od efektu, jaki chcemy uzyskać. Przy murach i pergolach rośliny umieszczamy w odstępach 0,8-1 m. Jeśli traktujemy bluszcz jako roślinę okrywową i chcemy stworzyć zielony dywan na powierzchni ziemi, na 1 m² będziemy potrzebować 4 - 5 sadzonek. Po zasadzeniu roślin nie powinno się dodatkowo nawozić, ponieważ może to doprowadzić do osłabienia ich pędów.
Pnącza zimozielone szybko rosnące. Idealne do sadzenia pod płotem!
Zimozielone pnącza to prosty sposób na żywopłot całoroczny. Wykorzystując szybko rosnące pnącza o nietypowym ulistnieniu, przyjemnie pachnących kwiatach i dekoracyjnych owocach, w krótkim czasie możemy zmienić nudne ogrodzenie w wiecznie zielony parawan o niebanalnym charakterze. Więcej...
Bluszcz irlandzki - uprawa
Bluszcz irlandzki ma niewielkie wymagania nawozowe. Wystarczy przed sadzeniem do podłoża dodać nieco kompostu, a w marcu lub kwietniu zasilić rośliny wolno działającym nawozem wieloskładnikowym. Nawozy bogate w azot będą sprzyjać szybkiemu wzrostowi i wytwarzaniu dużej liczby liści przez bluszcz irlandzki.
Hedera hibernica jest nie w pełni odporny na mróz, a jego korzenie czepne łatwo przemarzają. Dlatego w rejonach z surowszym klimatem zwykle płoży się po ziemi. Jednak wiosną roślina szybko odbija zarówno z korzenia, jak i z pędów. W bezśnieżne, suche zimy korzystne jest podlewanie roślin w czasie odwilży pamiętając jednak aby nie przesadzić z wodą.
Bluszcz irlandzki dobrze reaguje na przycinanie, które można wykonać wiosną w celu przyspieszenia wzrostu. U młodych roślin przycinanie końcówek pędów sprzyja ich szybszemu wzrostowi i rozkrzewianiu się. Wiosną koniecznie powinniśmy też usunąć wszystkie przemarznięte, przesuszone lub uszkodzone pędy.
Bluszcz irlandzki - Hedera hibernica
Fot. Wouter Hagens, domena publiczna, Wikimedia Commons
Bluszcz irlandzki - uprawa w doniczce
Bluszcz irlandzki może z powodzeniem rosnąć także w domu. Bluszcz w doniczce rozrasta się jednak mniej intensywnie niż ten posadzony w ogrodzie. Warto pamiętać, że w uprawie domowej bluszcze o zielonych liściach nie wymagają wiele światła i mogą zajmować najmniej nasłonecznione części pomieszczenia, natomiast odmiany o barwnych liściach potrzebują słonecznego stanowiska. W innym wypadku tracą swoje atrakcyjne ubarwienie.
Koniecznie należy zwrócić uwagę na właściwe podlewanie bluszczu irlandzkiego, który nie toleruje przelanego podłoża. Latem, gdy temperatura wzrasta podlewamy bluszcz 2 razy w tygodniu, natomiast zimą wystarczy raz w tygodniu lub rzadziej. Roślinę warto też spryskiwać, gdyż przy zbyt małej wilgotności powietrza oraz przesuszeniu podłoża dochodzi do zasychania liści. Zmiany na liściach pojawią się także wówczas, gdy przelejemy roślinę. Przy przelaniu bluszczu liście będą czernieć.
Jeśli bluszcz irlandzki uprawiany jest w doniczce na tarasie lub balkonie, powinien zostać przesadzany do większej donicy przynajmniej raz na 2-3 lata.
Bluszcz irlandzki - rozmnażanie
Bluszcz irlandzki należy do pnączy, które bardzo łatwo rozmnożyć wegetatywnie, sporządzając sadzonki zielne. Najlepiej przystąpić do tego zadania na przełomie lata i jesieni. Wybrany pęd dzielimy na kilka odcinków o długości ok. 10 cm, z których każdy zawiera 1-2 węzły. Z tak pozyskanej sadzonki usuwamy dolne liście, po czym koniec pędu zanurzamy w ukorzeniaczu i umieszczamy w doniczce wypełnionej podłożem dla sadzonek na głębokość 3 cm.
Odmiany domowe bluszczu o kolorowych liściach zimą powinny być utrzymywane w temperaturze ok. 10-15°C, a te o zielonej barwie w temp. 5-10°C. Jeżeli nie mamy możliwości utrzymania takich warunków cieplnych, dobrze jest rośliny ustawić w doświetlonym miejscu (lecz nie bezpośrednio na słońcu). W przeciwnym razie staną się bardzo wybujałe. Młode bluszcze podlewamy z umiarem i co kilka dni zraszamy.
Prostszym sposobem rozmnażania bluszczu irlandzkiego jest rozmnażanie przez odkłady. Pęd rośliny kładziemy na podłożu i w kilku miejscach przysypujemy ziemią. Następnie odcinamy ukorzenione już fragmenty i mamy gotowe sadzonki.
Gdy ustąpią wiosenne przymrozki, a zatem od drugiej połowy maja, możemy posadzić sadzonki do gruntu.
Bluszcz irlandzki - choroby i szkodniki
Fytoftoroza to jedna z groźniejszych chorób bluszczu irlandzkiego. W wyniku porażenia fytoftorozą na obwodzie i w kierunku wierzchołka pędu tworzą się brązowe, szybko rozszerzające się i czerniejące plamy. Mogą zamierać całe pędy, czasem tylko pojedyncze, podczas gdy inne pędy tej samej rośliny wydają się całkowicie zdrowe. Dolne liście mogą brązowieć i zwijać się. Nie opadają, a pozostają w takim stanie na łodydze. Na powierzchni liści mogą występować brązowe lub czarne, nieregularne plamy. Po wykopaniu rośliny widać zgniliznę podstawy pędu oraz zmiany nekrotyczne na korzeniach. Dzieje się tak, gdyż to właśnie przez korzenie fytoftoroza wnika do rośliny.
Do zwalczania fytoftorozy można wykorzystać biologiczny preparat Polyversum WP oraz fungicydy Magnicur Energy 840 SL, Proplant 722 SL, Scorpion 325 SC. Preparatami tymi roślinę należy podlać oraz opryskać.
Kolejną chorobą bluszczu irlandzkiego jest zgorzel zgnilakowa, która towarzyszy często wyżej opisanej fytoftorozie. Po wyjęciu rośliny z pojemnika widać łatwo rozpadające się, brunatne korzenie, z których pozostaje tylko biały, nitkowaty walec osiowy.
Równie niebezpieczna bywa plamistości pierścieniowa, bardzo charakterystyczna ze względu na strefowe, zasychające plamy. Nie należy lekceważyć również antraknozy bluszczu objawiającej się występującymi na liściach plamami o średnicy do 1 cm, brązowymi lub brunatnymi, często ciemno obrzeżonymi. Na ich powierzchni widoczne są niekiedy drobne, ciemne skupienia zarodnikowania grzyba. Patogeny mogą również rozwijać się na łodygach, na których tworzą się wydłużone, brązowe, lekko zapadnięte plamy.
Plamistość bakteryjna bluszczu jest często mylona z antraknozą lub plamistością pierścieniową. Pojawiające się plamy są brązowe, później brunatniejące, okrągłe lub owalne z lekko postrzępionym brzegiem, czasem z jasnożółtą obwódką. Przy dużej liczbie plam dochodzi do zasychania liści.
Choroby bluszczu irlandzkiego o podłożu grzybowym można zwalczać za pomocą preparatu Topsin M 500 SC lub innych fungicydów przeznaczonych do ochrony roślin ozdobnych przed chorobami. Pamiętajmy też, że bardzo ważna jest profilaktyka polegająca na usuwaniu porażonych części rośliny natychmiast po zauważeniu objawów chorobowych. W celu ograniczenia stosowania oprysków preparatami chemicznymi, warto przy niezbyt silnej infekcji chorobowej w pierwszej kolejności użyć naturalny preparat Biosept Active, który wzmacnia rośliny i uodparnia je na choroby.
Najczęściej występującym szkodnikiem bluszczu irlandzkiego jest przędziorek chmielowiec. Żerując na bluszczu powoduje on powstawanie drobnych, mozaikowatych żółtych plamek na liściach. Przy bardzo silnym opanowaniu przez przędziorka na wierzchołkach liści bluszczu pojawia się pajęczyna, liście żółkną i opadają. Roślinie pomożemy wykonując oprysk naturalnym preparatem owadobójczym Emulpar 940 EC. Jeśli to okaże się niewystarczające, można sięgnąć po Karate Gold.
mgr inż. Anna Błaszczuk
Opracowano na podstawie:
1. Goller K., Bluszczowe wdzięki w 1/2013 Działkowiec, s. 18;
2. Dąbski M., Pnącza inaczej w 1/2014 Działkowiec, s.9-12;
3. 9/2019 Mój Piękny Ogród, s.40-41;
4. Orlikowski L., Ochrona bluszczu przed chorobami w 5/2003 Szkółkarstwo;
5. Scott-Macnab J., Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader's Digest Przegląd Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 296;
6. Katalog Roślin - drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich, praca zbiorowa, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa 2016, s. 303.
Przeczytaj również:
Pnącza szybko rosnące na pergole. Jakimi pnączami obsadzać pergole?
Wiele roślin pnących świetnie się nadaje do obsadzania pergoli. Najczęściej jednak poszukujemy pnącza szybko rosnące aby pergola jak najszybciej się zazieleniła. Warto jednak zwrócić uwagę na jeszcze kilka innych cech pnączy, dzięki którym będą one idealnie nadawać się do sadzenia przy pergolach. Więcej...
Rośliny pnące do ogrodu
Pnącza to niezwykle piękna, wdzięczna i ważna grupa roślin, mogąca upiększyć nasz ogród. Ich bogactwo i różnorodność pozwalają na szerokie zastosowanie w ogrodowych kompozycjach. Możemy obsadzać nimi mury, ściany, płoty, pergole, kratki, skały, czy nawet pnie starych drzew. Więcej...
Winobluszcz pięciolistkowy, trójklapowy czy zaroślowy. Który wybrać?
Winobluszcz to rodzaj pnączy należący do rodziny winoroślowatych, obejmujący 10 gatunków, rosnących w stanie naturalnym w Ameryce Północnej i wschodniej Azji. W naszych ogrodach uprawiane są zazwyczaj 3 gatunki - winobluszcz pięciolistkowy, winobluszcz trójklapowy oraz winobluszcz zaroślowy. Który z nich najlepiej nadaje się do uprawy w ogrodzie? Więcej...
