Storczyki ogrodowe - uprawa, najlepsze gatunki i odmiany

Choć storczyki są znane głównie jako rośliny doniczkowe, są wśród nich gatunki nadające się do uprawy w ogrodzie. Storczyki ogrodowe to bez wątpienia doskonała propozycja dla miłośników ciekawych i niezwykłych roślin. Zobacz jak wygląda uprawa storczyków ogrodowych oraz dowiedz się jakie storczyki ogrodowe najlepiej sprawdzają się w naszym klimacie. Przedstawiamy najlepsze gatunki storczyków ogrodowych.

Storczyki ogrodowe - obuwik pospolity
Fot. Nicolas Weghaupt, CC0, Wikimedia Commons

Jeśli myślicie, że pięknymi kwiatami storczyków można cieszyć się tylko uprawiając te rośliny w domu lub oranżerii, to mam dla Was zaskakującą wiadomość. Każdy, nawet początkujący ogrodnik może już teraz pokusić się o uprawę mniej wymagających, ale jednocześnie pięknie kwitnących gatunków storczyków ogrodowych, które nie sprawiają większych problemów podczas uprawy w gruncie. Kilka polskich szkółek rozpoczęło już rozmnażanie na dużą skalę ciekawych krajowych gatunków, które zdobyły już sławę jako polskie storczyki gruntowe. Nie ustępują urodą innym roślinom ogrodowym, a są przy tym niezwykle łatwe w uprawie.

Kiedy kwitną storczyki

Kwiaty storczyków ogrodowych ukazują się w różnych terminach. Niektóre gatunki zakwitają wiosną, już w maju, u innych główny okres kwitnienia przypada na miesiące letnie. Kwiatami storczyków ogrodowych możemy zatem cieszyć się od wiosny do lata. Oto dokładne terminy kwitnienia storczyków ogrodowych:

• Bletilla pasiasta (Bletilla striata) - główne kwitnienie przypada na czerwiec i lipiec ale kwiaty mogą ukazywać się już od połowy maja aż do sierpnia;
• Plejone (Pleione formosana) - kwitnie przez całe lato, od czerwca do sierpnia;
• Kukułka plamista (Dactylorhiza maculata syn. Orchis maculata) – kwiaty ukazują się od maja do lipca;
• Kukułka szerokolistna (Orchis latifolia syn. Dactylorhiza majalis) – kwitnienie przypada ma okres od maja do lipca;
• Podkolan biały (Platanthera biforia) - kwitnie od maja do lipca;
• Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) – okres kwitnienia przypada od maja do czerwca;
• Obuwik japoński (Cypripedium japonicum) – zakwita w maju.

Storczyki do ogrodu. Polecane odmiany!

Swoją przygodę ze storczykami ogrodowymi proponuję rozpocząć od uprawy gatunków z doboru podstawowego. Tak jak wśród gatunków doniczkowych takimi podstawowymi storczykami polecanymi do uprawy jest Phalaenopsis oraz Dendrobium, tak i wśród storczyków ogrodowych możemy wybrać taki podstawowy sort. Wytrzymałe, zdrowo rosnące "w niewoli", oraz szybko rozrastające się w okazałe kępy, to tylko niektóre zalety skromniejszych przedstawicieli rodziny Orchidaceae.

Bletilla pasiasta

Bletilla pasiasta (Bletilla striata) to jeden z najczęściej spotykanych w sprzedaży storczyków ogrodowych. O jego popularności zadecydowało to, że łatwo zakwita i szybko się rozrasta. Pochodzi z terenów Azji, Chin i Japonii. Z jego podziemnych kłączy późną wiosną wyrastają rozety liści osiągające do 50 cm długości. Kwiaty w odcieniach różu i średnicy 4 do 5 cm pojawiają się latem, z reguły po 5 lub 6 na pędzie. Ciekawie prezentuje się też odmiana 'Alba' o kwiatach białych.

Storczyki ogrodowe - bletilla pasiasta
Fot. Namsell, Public domain, Wikimedia Commons

Dla Bletilli trzeba wybrać stanowisko zacienione lub lekko zacienione, z glebą dobrze przepuszczalną i bogatą w próchnicę. Należy dbać aby gleba była dobrze wilgotna. Po posadzeniu storczyk ten ukorzenia się dość długo ale zazwyczaj kwitnie już w pierwszym roku po posadzeniu. Nie należy go przesadzać ani dzielić.

Storczyki ogrodowe - bletilla pasiasta
Fot. pixabay

Ten storczyk ogrodowy wymaga natomiast przenoszenia na zimę do pomieszczeń zabezpieczonych przed mrozem. Jak rozwiązać ten problem? Najlepiej Bletillę posadzić do ażurowej doniczki i wkopać wraz z doniczką w ogrodzie. Jesienią po zżółknięciu liści wykopuje się doniczkę z kłączem i po przesuszeniu podłoża umieszcza w miejscu chłodnym o temp. około 5°C w celu zapewnienia zimowego spoczynku. W ten sposób okres wegetacji Bletilla może spędzać w ogrodzie, choć radzi sobie również uprawiana przez cały rok w domu.

Plejone

Plejone (Pleione) to niewysokie storczyki, które porastają górskie zbocz Himalajów, oraz niektóre góry Chin. Wczesną wiosną, jeszcze przed pojawieniem się liści, z ich pseudobulw wyrastają pędy zwieńczone dużymi kwiatami (średnica do 10 cm) barwy czerwonej, różowej, czy żółtej. Poznanych jest ok. 13 gatunków storczyków z rodzaju Pleione, ale w ogrodnictwie znalazł zastosowanie praktycznie tylko jeden - Pleione formosana.

Storczyki ogrodowe - Pleione formosana
Fot. Hans B., Public domain, Wikimedia Commons

Ze względu na brak odporności na niskie temperatury, piękne kwiaty storczyka ogrodowego Pleione formosana podziwia się od marca na okiennym parapecie. Do ogrodu wysadza się go już po kwitnieniu, w maju. Na działce wymaga on stanowiska zacisznego i dobrze zakwaszonej gleby. W czasie wegetacji u podstawy każdego pędu liściowego powstaje nowa pseudobulwa, a macierzysta marszczy się, kurczy i w końcu ginie. Do domowego zacisza roślina musi ponownie wrócić w październiku, zanim przyjdą pierwsze przymrozki.

Kukułka plamista

Kukułka plamista (Orchis maculata) to gatunek szeroko rozpowszechniony w całej Europie, Azji, a także miejscami w Ameryce Północnej. Jest to typowy storczyk naziemny porastający w naturze żyzne łąki, torfowiska oraz brzegi lasów. Roślina co roku wczesną wiosną wytwarza kilka wąskich, zebranych w rozetę liści pokrytych brązowymi plamami (stąd nazwa gatunku).

Storczyki ogrodowe - kukułka plamista
Fot. Mahlum, Public domain, Wikimedia Commons

W odpowiednich warunkach, wyrastający spośród liści, pęd kwiatostanowy tego storczyka ogrodowego osiąga aż metr wysokości i wypełniony jest mnóstwem drobnych różowych kwiatów - przy czym każdy z nich posiada tak charakterystyczną dla storczyków, szeroką warżkę z ciemniejszymi plamkami.

Dawniej w niektórych miejscach w Polsce można było zobaczyć prawdziwe łany kwitnących okazów tego gatunku storczyka, obecnie większe skupienia kukułki plamistej można zobaczyć jedynie na terenach chronionych. Głównym powodem drastycznego zmniejszenia się liczebności tego gatunku stała się nie przemyślana, często rabunkowa, gospodarka człowieka, osuszanie torfowisk, zarastanie łąk spowodowane zaprzestaniem wypasu bydła oraz silna chemizacja rolnictwa.

Storczyki ogrodowe - kukułka plamista
Fot. Daderot, CC0, Wikimedia Commons

Storczyk ogrodowy kukułka plamista świetnie rośnie na lekko kwaśnym, stale wilgotnym podłożu w miejscu o wystawie południowej. Rozmnaża się go zwykle przez podział rozrośniętych roślin wczesną wiosną lub w połowie września. Trzeba pamiętać, że każda nowa sadzonka musi posiadać kilka bulwek oraz przynajmniej jeden pąk, z którego wiosną rozwinie się nowa roślina.

Kukułka szerokolistna

Kukułka szerokolistna (Orchis latifolia syn. Dactylorhiza majalis) to kolejny, często spotykany w sprzedaży gatunek rodzimego storczyka porastającego w naturze podmokłe łąki, który może być uprawiany jako storczyk ogrodowy. Posiada on szerokie soczyście zielone liście, często pokryte ciemniejszym rysunkiem. Łodyga kwiatostanowa jest niższa niż u wcześniej opisanego gatunku i osiąga tylko do około 50 - 60 cm. Na jednym pędzie znajduje się zwykle ponad 30 niewielkich, gęsto ułożonych kwiatów o karminowej barwie.

Storczyki ogrodowe - kukułka szerokolistna
Fot. Hans B., Public domain, Wikimedia Commons

Kwiatami kukułki szerokolistnej możemy się cieszyć od maja aż do lipca. Roślina jest bardzo łatwa w uprawie. Wymaga jedynie wilgotnego, żyznego podłoża, na którym szybko się rozrasta w wielopędowe kępy. Jeśli przekwitnięte kwiatostany zostawimy na roślinie, to po kilku latach może się zdarzyć, że w pobliżu rośliny, matecznej pojawią się siewki. Potrzebują one kilku lat, by ładnie się rozrosnąć i obficie zakwitnąć, ale myślę, że warto na ten moment czekać.

Podkolan biały

Podkolan biały (Platanthera bifolia) był dawniej gatunkiem często spotykanym na łakach, wrzosowiskach i śródleśnych polanach w niemalże całej Europie. Teraz coraz trudniej go spotkać w środowisku naturalnym więc by cieszyć się urodą jego kwiatów warto rozejrzeć się za nim podczas wizyty w zasobniejszych szkółkach roślin ozdobnych. Roślina wytwarza każdej wiosny tylko dwa liście, spomiędzy których wyrasta luźny kwiatostan złożony z białych, przyjemnie pachnących kwiatów o silnie wydłużonej warżce. W ogrodzie dobrze rośnie na prawie każdym rodzaju podłoża, jednakże najobficiej kwitnie posadzony na leśnej rabacie, gdzie znajdzie dla siebie najlepsze warunki do rozwoju.

Storczyki ogrodowe - podkolan biały
Fot. I.Sáček, senior, Public domain, Wikimedia Commons

Obuwik pospolity

Kolejnym, moim zdaniem, najpiękniejszym gatunkiem storczyka ogrodowego, reprezentującym naszą rodziną florę, jest obuwik pospolity (Cypripedium calceolus). Jest to bylina o płożącym się kłączu, z którego co roku z końcem kwietnia wyrasta kilka owalnych liści, a potem łodyga kwiatostanowa dźwigająca cudnej urody kwiaty o czerwono-brązowych płatkach korony oraz rozdętej warżce w kształcie pantofelka. Przez charakterystyczny wygląd kwiatów zyskał przydomek "kaczy dziób", inni z kolei nazywają go "bucikiem Matki Boskiej".

Jedno jest pewne, poprzez swoją urodę obuwik pospolity stał się obiektem pożądania wielu pasjonatów ogrodnictwa. Kwitnienie tego storczyka ogrodowego przypada na maj i czasem przeciąga się aż do połowy lipca. Dzięki pięknym kwiatom gatunek ten zdobył uznanie u wielu miłośników roślin i doczekał się już kilku łatwych w uprawie mieszańców, które rozpoczęły podbój ogrodów.

Storczyki ogrodowe - obuwik pospolity

Storczyk ogrodowy obuwik pospolity rośnie w naturze na stanowiskach w rozproszonym świetle, ale toleruje także głęboki cień (rośliny wyrastają wtedy wyższe, a ich liście są większe i bardziej mięsiste). W zeszłym tygodniu na spacerze po lesie spotkałem kilka kwitnących roślin. Porastały one wapienne skały przykryte 10 cm warstwą ciężkiej gliny, na której zalegała warstwa kolejnych 10 cm żyznej, próchnicznej ziemi powstałej z rozkładu bukowych liści. Na takim podłożu roślinom nie grozi brak wilgoci (glina zatrzymuje wodę opadową) ani zalanie korzeni podczas ulewnych opadów (wapienne skały to doskonały drenaż), a warstwa opadłych liści zapobiega głębokiemu przemarzaniu gleby w okresie zimy.

Storczyki ogrodowe - obuwik pospolity
Fot. pixabay

Storczyki ogrodowe z rodzaju obuwik radzą sobie nieźle w ogrodzie pod warunkiem zapewnienia im kilku szczególnych warunków. Rośliny powinny rosnąć na cienistej rabacie w otoczeniu niskich bylin i paproci ogrodowych, ale na odpowiednim podłożu poradzą sobie także w pełnym słońcu. Podłoże powinno być próchniczne, wilgotne latem, ale podczas zimy nie może się w nim gromadzić woda opadowa. Najlepsza będzie mieszanina piasku, gliny i kompostu z liści buka w proporcjach 1:2:4 o odczynie obojętnym lub lekko alkalicznym. Dla pewności możemy umieścić na głębokości od 30 do 40 cm drenaż z większych kamieni, a do podłoża bezpośrednio pod roślinę dodać wapienne okruchy.

Warto wiedzieć!
Podczas sadzenia młodych storczyków do podłoża należy zawsze dodać garść ziemi spod rośliny matecznej. Obuwiki współżyją z grzybami glebowymi (tzw. mikoryza) i bez pomocy z ich strony szybko zasychają.

Do podziału i przesadzania storczyków z rodzaju obuwik można zabierać się tylko wczesną wiosną, kiedy te storczyki ogrodowe zaczynają wypuszczać pierwsze pędy. Wówczas rośliny dzielimy na sadzonki z przynajmniej jednym pąkiem i zdrowymi korzeniami - pod każdą dajemy garść ziemi ze stanowiska gdzie rosły wcześniej. Ciekawym, chociaż często zawodnym sposobem na rozmnażanie storczyków ogrodowych jest wysiewanie drobniutkich nasion w pobliżu roślin matecznych. Miejsce wysiewu należy dobrze oznaczyć, by nie zniszczyć malutkich siewek podczas pielenia. Jeśli pojawią się nowe roślinki to musimy uzbroić się w cierpliwość ponieważ siewki storczyków kwitną dopiero po 3 - 4 latach uprawy w optymalnych dla nich warunkach.

Obuwik japoński

Jednym z rzadziej spotykanych obuwików jest, pochodzący z Japonii i Chin, obuwik japoński (Cypripedium japonicum). Jest to jeden z ładniejszych gatunków obuwika, który pomimo egzotycznego pochodzenia całkiem nieźle radzi sobie w polskich ogrodach.

Storczyki ogrodowe - obuwik japoński

Dla tego storczyka ogrodowego odpowiednia jest kwaśna gliniasta gleba z dużym udziałem torfu oraz kompostu liściowego. Rośliny najlepiej rośną w półcieniu na podłożu wilgotnym przez cały sezon lecz nie znoszą zalewania korzeni w miesiącach zimowych. Tworzy on dwa duże liście w kształcie wachlarza o lekko marszczonej powierzchni (zwłaszcza w okolicy nerwów). W maju wyrasta silna łodyga kwiatowa, na szczycie której osadzony jest jeden okazały kwiat o kremowych płatkach i silnie rozdętej warżce pokrytej drobnymi wiśniowymi plamkami. Ponieważ storczyk ten kwitnie dość wcześnie, czasem zdarza się, że spore już pąki kwiatowe należy chronić przed spóźnionymi wiosennymi przymrozkami. Roślina ciągle dość droga i trudna do zdobycia, lecz i warta swojej ceny.

Zachęcam wszystkich gorąco do spróbowania uprawy kilku łatwiejszych w utrzymaniu krajowych storczyków, a w razie sukcesu eksperymentowania z kolejnymi, już nieco delikatniejszymi gatunkami storczyków ogrodowych.



Emil Gwizdała

Przeczytaj również:

• Jak podlewać storczyka
• Choroby i szkodniki storczyków
• Ciekawe rośliny egzotyczne
• Bambus ogrodowy mrozoodporny - uprawa w ogrodzie, odmiany