Listopad w ogrodzie. Jakie prace ogrodowe wykonujemy w listopadzie?

Listopad w ogrodzie to już ostatni miesiąc, w którym możemy cieszyć się jaskrawymi barwami jesieni. Z drzew opadają ostatnie liście, na niektórych krzewach połyskują jeszcze czerwone owoce, coraz częściej występują przymrozki. To znak, że trzeba zakończyć przygotowywanie ogrodu na zimę, a po zakończeniu porządków - zakonserwować i schować narzędzia. Oto najważniejsze prace ogrodnicze w listopadzie.

Listopad w ogrodzie owocowym

Jaki będzie listopad w ogrodzie?

Listopad w ogrodzie jest miesiącem wilgotnym i niestety już zawsze chłodnym z częstymi przymrozkami. Pierwszego listopada słońce wschodzi około 06:30 a zachodzi kilka minut po godz. 16:00. Długość dnia wynosi zatem nieco ponad dziewięć i pół godziny i do końca miesiąca skróci się o kolejne półtora godziny. W tym miesiącu kończy się niemal całkowicie okres wegetacyjny roślin. Jeszcze na nielicznych spóźnionych drzewach i krzewach, takich jak jałowiec, sosna czy świerk, dojrzewają nasiona. Barwne owoce utrzymują się jeszcze na niektórych krzewach ozdobnych. Możemy podziwiać min. czerwone owoce jarzębiny, kaliny, berberysu i irgi.

Z drzew liściastych pod wpływem podmuchów wiatru opadają ostatnie, brunatne i zaschnięte liście. Odlatują skowronki - ostatnie opuszczające nas na zimę ptaki. Nie widać także latających owadów, z których jedynie samce piędzika przedzimka i piędzika siewieraka odbywają na początku miesiąca lot godowy. Cała przyroda w połowie miesiąca będzie już przygotowana do okresu zimowego. My też musimy już zakończyć wszelkie prace przygotowujące nasze ogrody do zimy.

Listopad w sadzie

• Zbiory w sadzie powinny być już zakończone. W listopadzie zbieramy jeszcze jedynie ostatnie odmiany malin jesiennych (powtarzających owocowanie).
• Po opadnięciu liści jest dobry moment aby zaobserwować czy na koronach drzew owocowych nie występują zimujące formy chorób i gniazda szkodników. Usuwamy pozostałe na drzewach, zaschnięte, zmumifikowane owoce.
• Należy także zebrać i usunąć owoce i liście opadłe z drzew, które mogą stać się źródłem infekcji chorobowej w przyszłym roku. Aby zabezpieczyć się przed możliwością przeniesienia chorób, resztki roślinne można głęboko zakopać. W świetle aktualnych przepisów jest natomiast zabronione palenie liści i gałęzi na działce, nawet jeśli pochodzą z roślin chorych. Podlegają one obowiązkowi segregacji i zbierania odpadów. Liście zbiera się w worki i wystawia w terminach wyznaczonych przez gminę.
• Jesienny okres, po opadnięciu liści, jest dobrym terminem na zwalczanie najgroźniejszej choroby brzoskwini, jaką jest kędzierzawość liści. Oprysk należy przeprowadzić preparatem Miedzian 50 WP w temperaturze powyżej 6°C, opryskując dokładnie całą powierzchnię kory na wszystkich gałęziach brzoskwiń.

Jesienne opryski drzew owocowych
Jesienne opryski drzew owocowych to jedne z ważniejszych zabiegów wykonywanych w sadach o tej porze roku. Dzięki nim drzewa owocowe lepiej przygotujemy do zimy i zmniejszymy ryzyko porażenia ich chorobami w następnym sezonie. Zobacz jak wykonywać jesienne opryski drzew owocowych, poznaj terminy oprysków i nazwy zalecanych preparatów ochronnych. Oto najważniejsze opryski do wykonania w sadzie jesienią. Więcej...

• Rosnące na działce drzewka zabezpieczamy przed uszkodzeniami powodowanymi przez zające i sarny. Możemy zastosować plastikowe osłonki lub owinąć pnie grubym papierem pakowym. Warto też sprawdzić stan ogrodzenia otaczającego naszą działkę. To ostatnie powstrzyma też ewentualne wizyty dzików.

Uwaga!
Do osłaniania pni nie należy używać folii, gdyż pod folią na przedwiosniu, podczas słonecznego dnia, kora drzewek będzie się nagrzewać i stanie się wrażliwa na uszkodzenia mrozowe w czasie chłodnych jeszcze nocy.

• Pamiętajmy również o zabezpieczeniu roślin sadowniczych przed mrozem. Przede wszystkim tych które niedawno posadziliśmy. Szczególnej troski wymagają brzoskwinie, morele, orzech włoski, winorośl i jeżyna bezkolcowa. Zabezpieczyć musimy nie tylko części nadziemne roślin ale również ich korzenie. Dlatego wokół nasady każdego pnia warto jest usypać kopczyk wysokości około 25 cm z ziemi lub rozdrobnionej kory. Wiosną, po rozgarnięciu kopczyków, kora będzie stanowiła cenną warstwę ściółki.

Jak zabezpieczyć winorośl na zimę?
Aby zabezpieczyć winorośl na zimę wykonuje się kopczykowanie oraz okrywanie winorośli. Celem tych zabiegów jest uniknięcie szkód wyrządzanych przez mróz. Zobacz jak zabezpieczyć winorośl na zimę, jakimi materiałami ją osłaniać i kiedy warto to zrobić. Więcej...

• Jeżyna bezkolcowa i niektóre winorośle wymagają szczególnych zabezpieczeń. Pędy odwiązujemy od podpór i częściowo skracamy. Następnie układamy je na ziemi lub w płytkim rowku i przysypujemy warstwą ziemi lub okrywamy słomianą matą.
• Nie zapominajmy również o doglądaniu owoców złożonych do przechowywania. Egzemplarze gnijące należy regularnie usuwać, dzięki czemu ograniczymy przenoszenie się infekcji i zapobiegniemy gniciu pozostałych owoców.

Choroby przechowalnicze jabłek
Choroby przechowalnicze jabłek to dzisiaj bardzo duży problem nie tylko dla sadowników ale też i osób, które posiadają kilka jabłonek w swoim ogrodzie przydomowym lub działkowym. Dlatego warto dowiedzieć się jak zapobiegać chorobom przechowalniczym i co robić w przypadku ich wystąpienia. Oto najczęściej występujące choroby przechowalnicze jabłek. Zobacz jaki środek najlepiej ochroni Twoje jabłka przed gniciem i pleśnią. Więcej...

Listopad w ogrodzie warzywnym

• Choć termin zbioru większości warzyw już minął, możemy nadal zbierać warzywa korzeniowe, kapustne i letnie odmiany pora.
• Późno zbierane odmiany kapust doskonale nadają się do kiszenia. Nie musimy do tego mieć beczek. Do kiszenia kapusty domowym sposobem wystarczą szklane słoiki.
• Nadszedł termin zbioru jarmużu. Dolne, lekko zżółknięte liście obrywa się i odrzuca, natomiast do konsumpcji wybieramy następne, ładne i zdrowe liście ze środkowej części rośliny. Po lekkim przemarznięciu jarmuż jest smaczniejszy (ma mniej goryczki, więcej cukrów). Dlatego ze zbiorem możemy wstrzymać się do pierwszego przymrozku. Zebrane liście należy zaraz zużyć lub przechować w lodówce (nie dłużej niż przez 3 dni).

Jarmuż - właściwości zdrowotne, uprawa, przepisy kulinarne
Jarmuż jest warzywem bardzo zdrowym, cenionym za właściwości antynowotworowe i wspomagającym odchudzanie. Odpowiednio przyrządzony może być też smaczny. Choć w ostatnich dziesięcioleciach był nieco zapomniany, obecnie stał się popularnym składnikiem zdrowej diety. A najzdrowszy będzie ten z własnej uprawy w ogródku! Więcej...

• Kontynuujemy zbiory salsefii i skorzonery, które można było rozpocząć już w październiku. Zebrane korzenie można przechowywać w nieogrzewanej piwnicy lub na strychu, najlepiej w temperaturze tylko nieznacznie przekraczającej 0°C.
• Po zakończeniu zbiorów zagony oczyszczamy i usuwamy z nich resztki roślinne. Resztki nie porażone przez choroby możemy przeznaczyć na kompost. Glebę, szczególnie cieżką, warto przekopać. Oprócz rozluźnienia gleby, zniszczymy w ten sposób część larw i poczwarek szkodników zimujących w glebie, takich jak np. połyśnica marchwianka, śmietka cebulanka, pędraki czy drutowce.
• Zimowy spoczynek rozpoczynają szparagi. Ich łodygi są już zżółknięte i zasychają. Aby zapobiec rozwojowi infekcji grzybowych łodygi szparagów wycinamy tuż nad ziemią, gdy tylko uschną (aby zdążyć jeszcze przed nastaniem prawdziwie zimowej aury).

Listopad w ogrodzie warzywnym

• Możemy spróbować zimowej uprawy cykorii w pomieszczeniach. W tym celu na początku listopada ostrożnie wykopujemy rosnącą na grządkach cykorię i ostrym nożem wycinamy wszystkie liście na wysokości około 2,5 cm nad korzeniem. Odcinamy również wszystkie korzonki boczne i skracamy główny korzeń do długości 20 cm. Następnie na kilka dni korzenie pozostawiamy w przewiewnym miejscu. Do pędzenia przygotowujemy wiadro (lub inny pojemnik) z otworami odpływowymi w dnie i podstawką na wodę, na dnie pojemnika umieszczamy 10 cm warstwę ziemi. Wkładamy korzenie i podlewamy, a następnie dokładnie przysypujemy je ziemią i znów podlewamy. Potem całość szczelnie przykrywamy innym pojemnikiem. Gdy ziemia przeschnie, kolejne porcje wody dostarczamy wlewając ją do podstawki.
• W listopadzie siejemy warzywa ozime. Bezpośrednio przed nastaniem mrozu wysiewa się marchew, pietruszkę i koper ogrodowy (nasiona spęcznieją i w tym stanie przezimują w glebie). Dzięki temu wiosną zbiór plonów będziemy mogli rozpocząć o około dwa tygodnie wcześniej.
• Jeżeli nie wystąpiły mrozy, możemy jeszcze przerobić kompost, rozrzucić obornik, przekopać nawozy zielone lub zastosować nawozy mineralne.

Przechowywanie warzyw przez zimę
Aby zapewnić sobie dostęp w okresie zimowym do świeżych warzyw pochodzących z naszej działki lub ogródka, konieczne jest przestrzeganie pewnych zasad - nie tylko co do sposobu przechowywania warzyw, ale również co do wyboru odmian nadających się do przechowywania, sposobu ich uprawy i terminu zbioru. Oto jak przez zimę przechować cebulę i czosnek, marchew, pietruszkę, seler i wiele innych warzyw. Więcej...

Listopad w ogrodzie ozdobnym

• Opadające z drzew liście należy usuwać. Możemy je wykorzystać jako przewiewną ściółkę lub jako dodatek do kompostu. Musimy być jednak pewni, że liście pochodzą ze zdrowych drzew i nie przeniosą chorób. W przeciwnym razie należy je zapakować w worki i oddać zgodnie z wymogami segregowania odpadów. Palenie ognisk w ogrodzie w celu pozbycia się liści jest obecnie zabronione.
• Sprzątanie liści ułatwi odkurzacz ogrodowy. Jeżeli posiada funkcję rozdrabniania liści, zajmą one znacznie mniej miejsca, a dodane do kompostu, ulegną szybszemu rozkładowi.
• Ścinamy i usuwamy zaschnięte części roślin jednorocznych i bylin. Usuwamy wszelkie cześci roślin porażone chorobami, a także nasienniki i kwiatostany.
• Dopóki ziemia nie jest zamarznięta, możemy wykonywać sadzenie drzew i krzewów jesienią. Pamiętajmy jednak o zabezpieczeniu ich przed mrozami.
• Do połowy listopada możemy jeszcze sadzić wrzosy.
• Jedną z najważniejszych prac listopadowych jest okrycie roślin wrażliwych na niskie temperatury. Glebę wokół roślin o mało odpornych na mróz korzeniach (np. różaneczniki, magnolie) trzeba wyściółkować korą sosnową, trocinami, igliwiem lub liśćmi. Krzewy róż należy okopczykować ziemią, a krzewy zimozielone (różaneczniki, berberysy) należy okryć w całości za pomocą słomianych mat lub gałązek roślin iglastych.

Uwaga! Z zakładaniem zimowych osłon nie należy się zbytnio spieszyć, aby nie opóźnić przejścia roślin w stan spoczynku. Zazwyczaj zimowe osłony na rośliny zakładamy dopiero, gdy regularnie występują przymrozki i wierzchnia warstwa gleby zaczyna zamarzać. Ma to miejsce około połowy listopada. Oczywiście termin może się różnić w zależności od rejonu kraju i przebiegu pogody.

• Po pierwszych przymrozkach zabezpieczamy posadzone na rabatach cebule tulipanów, narcyzy, hiacyntów i lilii. Glebę należy okryć około 5 cm warstwą ściółki z liści, torfu, kory lub pociętej słomy.
• Przed nastaniem zimy należy obficie podlać wszystkie liściaste i iglaste drzewa i krzewy zimozielone, gdyż częstym powodem obumierania roślin w czasie zimy jest nie tylko mróz, ale również brak wody w glebie. W słoneczne zimowe dni woda odparowuje z gleby, a rośliny dodatkowo wysuszane są przez mroźne suche wiatry. Zobacz więcej: podlewanie roślin w zimie.

Listopad w ogrodzie ozdobnym

• Listopad jest odpowiednim okresem aby pobrać sadzonki zdrewniałe krzewów liściastych, takich jak jaśmin czy ligustr.
• Należy dokonać pierwszego przeglądu przechowywanych w pomieszczeniach (np. piwnicy) karp dalii, bulw begonii i kłączy kanny. Torf, którym je przysypaliśmy, powinien być lekko wilgotny. Zwracamy też uwagę na obecność chorób grzybowych. Mocno porażone organy usuwamy i stosujemy sypki środek grzybobójczy. Zobacz więcej: przechowywanie bylin nie zimujących w gruncie.
• Płytkie oczka wodne należy opróżnić z wody. Rośliny i ryby przenosimy do odpowiednio przygotowanych pojemników lub akwariów. W zbiornikach większych odporne na mróz rośliny mogą pozostać na swoim miejscu.

Oczko wodne jesienią. Przygotowanie oczka wodnego do zimy
Oczko wodne jesienią wymaga szeregu prac związanych z utrzymaniem wody w oczku w dobrym stanie. W tym okresie musimy usuwać liście opadające z drzew, które rozkładając się zanieczyszczają wodę w oczku. Trzeba też wykonać prace porządkowe w oczku wodnym i zdecydować jak przygotować oczko wodne do zimy. Sposób zabezpieczenia oczka wodnego na zimę zależy od wielkości i głębokości zbiornika. Więcej...

Kwiaty w domu, balkony i tarasy w listopadzie

• Nieodporne na mrozy rośliny hodowane w pojemnikach przenosimy do pomieszczeń. Pamiętajmy, iż pojemniki z gliny i terakoty z reguły nie są odporne na mróz i mogą popękać. Należy zatem opróżnić je i odstawić do pomieszczenia.
• Jeżeli w mieszkaniu otwieramy okno w celu przewietrzenia, należy z parapetu zdjąć trzymane na nim rośliny, gdyż powiewy zimnego powietrza mogą im zaszkodzić.
• Kwiaty doniczkowe podlewamy tak samo jak w październiku. Palmy i rośliny o dużych liściach często myjemy ciepłą wodą. Pamiętajmy też o umieszczeniu naczynia z wodą na grzejnikach i zapewnieniu roślinom odpowiedniej temperatury zimowania.
• Na okres zimy kaktusy przenosimy do pomieszczeń widnych ale o niskiej temperaturze, nie przekraczającej 10°C.
• W cieplejsze miejsce przestawiamy natomiast doniczkę, w której rośnie zygokaktus lub hipeastrum (często błędne określane jako amarylis). Gdy zaczną pojawiać się pąki kwiatowe, rozpoczynamy regularne podlewanie.

Rośliny balkonowe zimą
Balkony i tarasy zimą mogą również cieszyć nasze oczy choć odrobiną zieleni. Jednak zimujące na balkonach miniaturowe iglaki czy krzewy liściaste trzeba zabezpieczyć przed mrozem. Wrażliwe na mróz egzotyczne piękności okres zimowy muszą natomiast spędzać w pomieszczeniach zabezpieczonych przed mrozem. Pamiętajmy też, że nie wszystkie rośliny warto przechowywać do następnego roku. Więcej...

Trawnik w listopadzie

• Z trawnika usuwamy opadające z drzew liście.
• Pamiętajmy o zabezpieczeniu na okres zimy narzędzi i sprzętu ogrodniczego. Narzędzia należy dokładnie oczyścić, naostrzyć i zabezpieczyć odpowiednim smarem. Kosiarki elektryczne również dokładnie czyścimy, noże odkręcamy, czyścimy, ostrzymy i konserwujemy przed ponownym dokręceniem. Ważne jest aby narzędzia i kosiarki przechowywać w pomieszczeniu suchym.

Jak zaplanować prace w ogrodzie?

Jeśli chcesz jak najlepiej przygotować się do prac ogrodniczych na dany miesiąc oraz mieć pewność, że już nigdy nie przegapisz nic ważnego, co trzeba zrobić w ogrodzie, skorzystaj z książko-kalendarza Planer zaradnego ogrodnika. To praktyczny poradnik ogrodniczy z kalendarzem prac w ogrodzie na cały rok oraz miejscem na własne notatki. Więcej informacji w opisie na stronie naszego sklepu :-)

Przeczytaj również:

• Co siejemy i sadzimy w listopadzie? Jakie kwiaty, warzywa, krzewy i drzewa
• Jak zabezpieczyć narzędzia ogrodnicze na zimę
• Przygotowanie trawnika do zimy
• Co można siać i sadzić w grudniu?

Tekst opracowano na podstawie Mój Ogród, Delta, Warszawa 1993, str. 520 - 527, oraz artykułów umieszczonych w Mój Piękny Ogród nr 11/99 i Działkowiec, nr 11/03.