Grusza - odmiany, uprawa, przycinanie, choroby

Grusza to jedno z najczęściej uprawianych drzew owocowych w naszych przydomowych sadach. Soczyste gruszki mają wyjątkowy smak i aromat, ale warto też docenić ich wartości odżywcze. Z tego artykułu dowiesz się jak wygląda uprawa gruszy w ogrodzie. Omawiamy wymagania tego drzewa i podstawowe zabiegi pielęgnacyjne, takie jak przycinanie drzew gruszy. Przedstawiamy też najlepsze odmiany grusz do uprawy amatorskiej oraz podpowiadamy jak chronić je przed chorobami i szkodnikami.

Grusza pospolita - Pyrus communis
Fot. pixabay

Grusza - wartości odżywcze owoców

Grusza (Pyrus) to drzewo należące do rodziny różowatych (Rosaceae). Soczyste i zdrowe gruszki są źródłem witamin z grupy B, witaminy A, C, K, E oraz składników mineralnych takich jak: potas, fosfor, wapń, magnez czy żelazo. Zawierają także bor wpływający na pracę mózgu oraz jod, pozytywnie oddziałujący na pracę tarczycy a nieczęsto występujący w owocach.

W gruszkach jest też sporo błonnika, powodującego uczucie sytości. W 100 g, czyli jednej średniej gruszce, jest tylko ok. 57-60 kcal. Z tego względu owoce te polecane są osobom dbającym o linię. Warto jednak pamiętać, że im owoc jest dojrzalszy, tym więcej w nim cukrów, a mniej błonnika.

Grusza - odmiany

Grusze uprawiane w naszych ogrodach, określane jako grusza europejska lub grusza zachodnia, są mieszańcami pochodzącymi od gruszy pospolitej (Pyrus communis) krzyżowanej z innymi gatunkami grusz występujących w Europie. Poszczególne odmiany grusz różnią się smakiem owoców, ich wielkością, terminem zbioru czy wysokością drzewa. Do swojego sadu wybierzmy odmiany, które smakują nam najbardziej ale zwróćmy również uwagę czy są odporne na choroby oraz mróz. Większość odmian gruszy należy do stref mrozoodporności roślin 6A lub 6B.

Wczesne odmiany gruszy

Za wczesne odmiany gruszy uważa się te, których owoce zbiera się latem - w lipcu i sierpniu. Letnie odmiany gruszek są doskonałe do bezpośredniego spożycia i na przetwory.

Grusza Faworytka (Klapsa) - drzewo rośnie dość silnie, rozpoczyna owocowanie po ok. 4-6 latach od posadzenia. Owoce duże o regularnym kształcie, zielonkawożółte z pomarańczowoczerwonym rumieńcem. Smaczny i soczysty miąższ ma kolor kremowobiały. U odmiany 'Red Faworytka' owoce mają ciemniejszy kolor z ciemnoczerwonym rumieńcem i fioletowym nalotem. Dojrzewają w połowie sierpnia. Ta wczesna odmiana gruszy wrażliwa jest na parcha gruszy i średnio wytrzymała na mróz. Zapylacze: Bonkreta Williamsa, Komisówka, Konferencja, Bera Hardy, Trewinka.

Owoce różnych odmian gruszy
Fot. pixabay

Średnio-wczesne odmiany gruszy

Do średnio-wczesnych odmian gruszy zaliczamy grusze jesienne, których owoce zbiera się we wrześniu, do początku października. Wraz z odmianami gruszek późnych stanowią one bazę owoców do przechowywania na zimę. Do tej grupy odmian grusz zaliczamy gruszę 'Konferencję', która jest najpopularniejszą ze wszystkich odmian gruszy.

Grusza 'Konferencja' to jedna z najpopularniejszych odmian
Fot. freeimages.com

Grusza Bonkreta Williamsa - początkowo drzewa rosną dość silnie, z czasem tempo wzrostu słabnie. Dość wcześnie wchodzi w owocowanie, zwykle co roku i obficie. Owoce duże, zielonkawożółte, z pomarańczowoczerwonym rumieńcem. Dojrzewają pod koniec sierpnia i na początku września. Nadają się również na przetwory. Miąższ winnosłodki, soczysty i aromatyczny. Odmiana mało podatna na choroby, średnio wytrzymała na mróz. Zapylacze: Bera Hardy, Faworytka, Komisówka.

Grusza Red-Bonkreta Williamsa - odmiana rosnąca początkowo silnie, później słabiej. Od 'Bonkrety Wiliamsa', różni się przede wszystkim smakiem i wyglądem owoców. Posiada duży, czerwonobrunatny rumieniec. Miąższ jest kremowy, słodkawy i soczysty. Owoce dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Odmiana mało wrażliwa na parcha. Zapylacze: Bera Hardy, Faworytka, Komisówka.

Grusza Konferencja - drzewa o początkowo silnym tempie wzrostu. Zaczynają owocować wcześnie, zazwyczaj obficie, lecz nie zawsze każdego roku. Owoce są silnie wydłużone z zieloną skórką i ordzawieniem. Miąższ słodki i soczysty, białozielonkawy. Dojrzewają pod koniec września. Bardzo długo zachowują świeżość, w chłodni można je przetrzymywać nawet do końca lutego. Grusza Konferencja jest odmianą odporną na parcha. Zapylacze: Bonkreta Williamsa, Komisówka, Faworytka, General Leclerc.

Ciekawostka!
Konferencja jest na szczycie listy najpopularniejszych odmian gruszek. Została wyhodowana w 1884 roku w Anglii, zaś do Polski trafiła dopiero na początku lat 90. XX wieku.

Grusza Paryżanka - odmiana o średniej sile wzrostu. Owoce średniej wielkości o ciemnozielonej, często ordzawionej skórce z miąższem białym i soczystym. Owoce gruszy 'Paryżanka' dojrzewają wczesną jesienią, zazwyczaj na przełomie sierpnia i września. Dojrzałość owoców można rozpoznać po zmianie koloru skórki na jasnożółty. Ta odmiana gruszy w Polsce nie jest zbyt popularna, gdyż nadaje się do uprawy tylko w cieplejszych rejonach kraju. Jej zaletą jest wysoka odporność na parcha. Zapylacze: Faworytka.

Późne odmiany gruszy

Późne odmiany gruszy to takie, których owoce dojrzewają w okresie od końca września przez cały październik. Odmiany gruszek zimowych wydają owoce idealne do przechowywania na zimę.

Grusza Komisówka - wzrost drzewa silny, owocuje corocznie ale umiarkowanie. Owoce są duże, zielonkawożółte, częściowo ordzawione. Dojrzewają na przełomie września i października. Aromatyczny i smaczny miąższ ma kremowobiały kolor. Odmiana odporna na parcha. Zapylacze: Bera Hardy, Faworytka, Komisówka.

Grusza Lukasówka - spotykana również pod nazwą ”Aleksander Lucas”, drzewo silnie rosnące, wcześnie wchodzące w owocowanie. Plonuje obficie i corocznie. Owoce są duże, o nieregularnym kształcie i grubej skórce koloru ciemnozielonego. Dojrzałość zbiorczą osiągają na przełomie września i października. W przechowalni zachowują świeżość przez kilka miesięcy. Niestety ta późna odmiana gruszy jest wrażliwa na parcha i niezbyt wytrzymała na mróz. Zapylacze: Bonkreta Williamsa, Faworytka, Komisówka, Trewinka.

Grusza General Leclerc - drzewo o silnym wzroście, wcześnie wchodzące w owocowanie. Plonuje średnio obficie ale regularnie. Owoce są duże i posiadają zielonożółtą, gładką, ordzawioną skórkę. Do zbioru nadają się pod koniec września. Nadają się na przetwory. Miąższ jest soczysty i smaczny. Odmiana średnio wrażliwa na parcha. Zapylacze: Bonkreta Williamsa, Komisówka, Konferencja.

Grusza Triumf Packhama - odmiana rosnąca niezbyt silnie, wchodzi w owocowanie dosyć wcześnie, plonuje regularnie, średnio obficie. Owoce o soczystym miąższu są duże, z zielonożółtą skórką o nierównej powierzchni. Dojrzewają na przełomie września i października, do bezpośredniego spożycia nadają się po kilkunastu dniach od zbioru. Odmiana wrażliwa na parcha. Zapylacze: Bera Hardy, Paryżanka, Bonkreta Williamsa.

Drzewo gruszy owocujące w ogrodzie
Fot. pixabay

Odmiany grusz azjatyckich

Poza w/w odmianami grusz europejskich, w ogrodach coraz częściej spotykana jest też grusza azjatycka.

Grusza azjatycka - nazywana też gruszą japońską, chińską lub wschodnią. Wcześnie wchodzi w owocowanie i obficie plonuje. Grusze te dojrzewają od połowy sierpnia do końca września, zależnie od odmiany. Kuliste owoce z wyglądu przypominają jabłko, miękną w miarę dojrzewania. Skórka ma kolor żółtozielony lub brązowy, miąższ jest soczysty i kruchy. Owoce można spożywać na surowo i używać do przetworów. Polecane odmiany grusz azjatyckich to: Chojuro, Hosui, Shinseiki, Hayatama. Są dość wytrzymałe na mróz, ale bywają wrażliwe na wiosenne przymrozki. Mogą być uprawiane w strefie 6A i cieplejszych. Odporność na choroby jest znaczna, choć niektóre odmiany grusz azjatyckich bywają podatne na zarazę ogniową. Zapylaczem może być rodzima 'Konferencja'.

Grusza azjatycka 'Hosui'
Fot. freeimages.com

Grusza - uprawa

Pod uprawę gruszy najlepsza będzie żyzna, przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna i dobrze nagrzewająca się gleba. Tereny z wysokim poziomem wód gruntowych oraz miejsca, w których tworzą się zastoiny mrozowe nie będą dla niej odpowiednie. Grusza zaliczana jest do gatunków ciepłolubnych, dlatego najlepsza dla niej jest wystawa południowo-zachodnia. Kwiaty gruszy wiosną narażone są na przymrozki.

Pamiętajmy, że grusze to rośliny obcopylne, potrzebujące do zawiązania owoców pyłku innych odmian - tzw. zapylaczy. Dlatego w ogrodzie powinno się sadzić przynajmniej 2 różne odmiany gruszy. Alternatywnie można upewnić się jakie odmiany gruszy rośną tuż obok u sąsiadów. Być może będą to odpowiednie zapylacze dla gruszy, którą chcemy posadzić u siebie :-)

Grusza rosnąca w ogrodzie przydomowym
Fot. pixabay

Do sadzenia grusz najlepszym terminem jest jesień. Drzewa sadzone na wiosnę są bardziej narażone na przesuszenie i wymagają intensywniejszego podlewania w pierwszym okresie po posadzeniu. Do nawożenia naturalnego warto stosować kompost lub dobrze przekompostowany obornik. Nawozami tymi warto użyźnić ziemię jeszcze przed posadzeniem drzewa, a potem stosować je co roku na jesieni.

Największe wymagania pokarmowe występują wiosną, kiedy grusza kwitnie, a potem zawiązuje owoce. Można wtedy zasilić gruszę nawozami mineralnymi zawierającymi azot oraz potas.

Dobrym rozwiązaniem do niedużych ogrodów jest uprawa grusz przy kratach, w formie szpaleru z poziomo odgiętymi pędami bocznymi. Najlepiej sprawdzą się tutaj odmiany szczepione na karłowych podkładkach.

• Pielęgnacja drzew owocowych po posadzeniu
• Dlaczego grusza nie kwitnie, nie owocuje lub zrzuca owoce
• Kwieciak gruszowiec - jak wygląda, kiedy i czym pryskać na kwieciaka

Grusza - przycinanie

Grusze mają skłonność do pięcia się wzwyż, dlatego poprzez odpowiednie cięcie należy utrzymywać je w ryzach i pobudzać do rozwoju owoconośnych pędów bocznych.

Młode grusze tniemy pierwszej wiosny po posadzeniu w celu uformowania korony. Wszystkie pędy skracamy pozostawiając ok. 30 cm odcinki. Przewodnik obniżamy tylko trochę. U grusz 1-2 letnich, należy wybrać 4-5 pędów, które w przyszłości będą podstawą korony. Powinny być silne i równomiernie rozłożone wokół pnia. Jeśli przyrosną w ciągu roku o ponad 60 cm, redukujemy o 1/3 ich długość. Usuwamy nadmiarowe rozgałęzienia oraz pędy skierowane do środka korony. Po pierwszym owocowaniu, wiosną skracamy silnie przewodnik, by wzmocniły się rozgałęzienia boczne.

Gruszę owocującą tniemy co roku, by utrzymać dobrze uformowaną, niezbyt gęstą koronę, zapewniającą obfite owocowanie. Umiarkowane cięcie krótkopędów z pąkami kwiatowymi pobudza pędy do wzrostu. Wilki, czyli długopędy wyrastające pionowo, wycinamy w sierpniu w ramach letniego cięcia drzew owocowych.

Warto wiedzieć!
Zbyt intensywne cięcie pobudza rozwój zacieniających koronę „wilków”. Wycinanie wszystkich powoduje ich ponowne wyrastanie, dlatego pozbywamy się tylko najsilniejszych, zaś słabsze zostawiamy.

W przypadku starszych zaniedbanych grusz w pierwszej kolejności skracamy przewodnik i wpuszczamy więcej światła do środka korony, wycinając zagęszczające ją pędy (oprócz dolnych konarów). Kolejnej wiosny kontynuujemy cięcie prześwietlające, tak, by pozostałe utworzyły równomiernie rozłożoną koronę. Pobudzamy drzewo do wytworzenia krótkopędów owoconośnych, skracając lub wycinając pędy krzyżujące się oraz niektóre gałęzie.

Gałęzie wycinamy zawsze tuż nad oczkiem a rany po cięciu smarujemy maścią ogrodniczą. Narzędzia do cięcia dezynfekujemy, by nie przenosić chorób drzew owocowych.

• Cięcie gruszy - kiedy i jak przycinać grusze
• Dlaczego gruszki gniją na drzewie? Choroby owoców gruszy
• Co można zrobić z gruszek na zimę? Przepisy na przetwory z gruszek

Grusza - choroby i szkodniki

Rdza gruszy - choroba grzybowa uszkadzająca głównie liście, na których pojawiają się pomarańczowo-żółte plamy. Przy dużym nasileniu choroby obniżona zostaje także jakość owoców. Żywicielem pośrednim patogenu powodującego rdzę gruszy jest jałowiec sabiński, często sadzony w ogrodach. Zimujące na nim zarodniki grzyba, przenoszone są wiosną, z wiatrem na grusze, nawet z odległości kilku km, dlatego walka z patogenem jest bardzo trudna.

Rdza gruszy
Fot. pixabay

Aby uniknąć infekcji, w ogrodzie nie powinno się sadzić jałowca sabińskiego, a jeżeli już go mamy, sprawdzić, czy nie ma objawów rdzy jałowca. Porażone pędy jałowca wycinamy, a roślinę opryskujemy środkami Saprol Hobby długo działający lub Scorpion 325 SC. Do oprysku gruszy przeciwko rdzy wykorzystuje się preparaty polecane na parcha gruszy, gdyż obecnie nie ma środków ochrony zarejestrowanych do zwalczania rdzy gruszy w uprawach amatorskich.

Parch gruszy - choroba grzybowa atakująca zarówno liście, jak i owoce. Wiosną, na liściach pojawiają się oliwkowobrunatne plamy z zarodnikami. Liście zamierają i opadają. Parch gruszy na owocach objawia się w postaci zasychających i pękających plam.

Parch gruszy

W domowych sadach, w rejonach, gdzie choroba ta często występuje, najlepiej unikać sadzenia odmian podatnych na parcha. Walczyć z parchem gruszy można na dwa sposoby: ekologicznie, używając wyciągów lub wywarów z krwawnika pospolitego lub skrzypu polnego oraz chemicznie, stosując środki: Miedzian 50 WP, Syllit 65 WP lub Magnicur Gold. Grzyb zimuje na opadłych liściach dlatego jesienią należy je wygrabić i najlepiej spalić. Skuteczny będzie także jesienny oprysk 5% roztworem mocznika drzewa oraz opadłych liści.

Zaraza ogniowa - bardzo groźna choroba bakteryjna, atakująca kwiaty gruszy oraz liście. Kwiaty więdną i zamierają a liście, na których pojawiają się brunatne plamy z czasem stają się czarne, zwijają się i pozostają na drzewie. Nazwa wzięła się od wyglądu zaatakowanych pędów, jakby opalonych ogniem. Drzewo porażone chorobą należy usunąć. Wiosną zapobiegawczo stosuje się oprysk środkiem Miedzian.

Miodówka gruszowa czerwonawa - pluskwiak o długości ok. 4,5 mm, przybierający pomarańczowy kolor latem, a brązowo-czerwony po przezimowaniu. Dorosłe szkodniki wczesną wiosną wysysają sok z liści, co prowadzi do zahamowania wzrostu i powstawania zniekształceń na blaszkach liściowych. W następnym etapie przenoszą się na pędy. W zwalczaniu miodówki pomocne są naturalne preparaty: Limocide, Emulpar 940 EC, Siltac EC. W przypadku silnego ataku szkodnika można sięgnąć po środek owadobójczy Mospilan 20 SP.

Pryszczarek gruszowiec - muchówka przypominająca komara, o długości ok. 2 mm. Zaatakowane przez szkodnika młode liście znajdujące się na pędach i odrostach korzeniowych nie rozwijają się i deformują a następnie czernieją. Chcąc ograniczyć jego występowanie, należy usuwać odrosty korzeniowe i zbędne pędy. Jako oprysk chemiczny można zastosować preparat Mospilan 20 SP.

Podskórnik gruszowy - to niewidoczne gołym okiem roztocze, którego żerowanie potrafi zahamować wzrost młodych drzewek, a u starszych również owocowanie. Żółtawe pęcherzyki pojawiające się na powierzchni zaatakowanych liści, po pewnym czasie brązowieją (uwaga - objawy często mylone z rdzą gruszy !!!). Porażone liście należy usuwać a w razie potrzeby wykonać oprysk w fazie zielonego i białego pąka środkiem Ortus 05 SC.

Monika Chwała

Opracowano na podstawie:
1. Katalog roślin - drzewa, krzewy byliny, Agencja Promocji Zieleni Sp. z o.o., Warszawa, 2016, s. 404-405;
A. Pahler, Ogród marzeń. Praktyczny poradnik, Wydawnictwo Publicat, Poznań 2005, s. 98-101;
3. I. Gumowska, Czy wiesz co jesz, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1985, s. 163-164;
4. E. Gudarowska, Jak poprawić jakość owoców, Działkowiec nr 07/2018, s. 33;
5. E. Gudarowska, Najlepsze do ogrodu, Działkowiec nr 09/2018, s. 31;
6. D. Kruczyńska, Grusze azjatyckie z ogródka, Działkowiec nr 08/2019, s. 34-35;
7. A. Mika, Cięcie starych drzew owocowych, Działkowiec nr 01/2018, s. 36-37.

Przeczytaj również:

• Choroby liści gruszy - objawy, zdjęcia, zwalczanie
• Szkodniki liści gruszy - zdjęcia, opisy, opryski, zwalczanie
• Opryski gruszy. Kiedy i czym pryskać grusze?
• Pigwa pospolita - uprawa, odmiany, cięcie, choroby