Ćma bukszpanowa - objawy, zdjęcia, zwalczanie, opryski

Ćma bukszpanowa to szkodnik, którego gąsienice masowo objadają liście bukszpanów, prowadząc nieraz do całkowitego ogołocenia krzewów. To sprawia, że zwalczanie ćmy bukszpanowej staje się koniecznością. Zobacz jak rozpoznać objawy żerowania ćmy na bukszpanach, w czym pomogą zdjęcia, a także jakimi sposobami można szkodnika się pozbyć. Podpowiadamy najlepsze opryski na ćmę bukszpanową!

Ćma bukszpanowa: (1) krzewy uszkodzone przez ćmę, (2) gąsienica, (3) dorosły motyl

Ćma bukszpanowa - co atakuje, co zjada

Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis) to inwazyjny gatunek motyla, którego gąsienice masowo objadają liście bukszpanów, powodując ogołacanie całych roślin, a w efekcie ich zamieranie i usychanie. Gąsienice silnie uszkadzają bukszpan wiecznie zielony ale mogą przebywać też na innych gatunkach bukszpanów. Coraz częściej ćma bukszpanowa zaczyna atakować też inne rośliny, jak np. irga, laurowiśnia, ostrokrzew, trzmielina.

Ćma bukszpanowa pochodzi z Azji, zaś w Europie po raz pierwszy jej obecność stwierdzono w 2006 w Niemczech (prawdopodobnie przywędrowała wraz z importowanymi sadzonkami). Jej inwazji na kolejne kraje europejskie sprzyja ocieplanie się klimatu. W Polsce szkodnik jest obserwowany od 2012 roku, zaś masowo pojawia się od 2015 roku. Latem 2018 mieliśmy już prawdziwą inwazję ćmy bukszpanowej, która pojawiła się masowo w wielu rejonach kraju.

Od 2016 roku badania nad występowaniem ćmy bukszpanowej w Polsce prowadzi Terenowa Stacja Doświadczalna IOR - PIB w Rzeszowie, we współpracy z portalem ogrodniczym DIONP oraz Uniwersytetem Śląskim. Początkowo ćma bukszpanowa występowała na południu Polski, w najcieplejszych rejonach kraju. W minionych latach sławne stały się inwazje ćmy w okolicach Rzeszowa i Krakowa. Obecnie jednak zagrożenie ćmą bukszpanową obejmuje niemal całą Polskę. Pokazuje to opracowana w 2020 roku mapa występowania ćmy bukszpanowej na terenie Polski.

Warto zwrócić uwagę na czynniki, które sprzyjają inwazji ćmy bukszpanowej na terenie Polski. Na pewno jest to ocieplenie klimatu i coraz łagodniejsze zimy. Ćma bukszpanowa początkowo pojawiła się na południu Polski ale w kolejnych latach inwazja szkodnika postępowała coraz bardziej na północ. W naszym kraju ćma bukszpanowa nie ma też naturalnych wrogów. Rodzime gatunki ptaków nie interesują się gąsienicami ćmy bukszpanowej. Dlatego zwalczanie tego szkodnika jest konieczne, jeśli chcemy uratować nasze bukszpany.

Ćma bukszpanowa - objawy, zdjęcia

Objawy żerowania ćmy bukszpanowej to poobgryzane brzegi liści, a potem całe liście bukszpanów. W efekcie roślina może zostać nawet całkowicie ogołocona z liści, co prowadzi do jej obumierania. Czasem usychają pojedyncze pędy, a przy licznej inwazji szkodnika - tracone są całe szpalery bukszpanów.

Jak wygląda ćma bukszpanowa? Dorosłe motyle mogą mieć skrzydła białe z brązową obwódką lub jasnobrązowe, z fioletowym połyskiem i białą, półksiężycowatą plamą. Rozpiętość skrzydeł do 4 cm. Dorosłe osobniki mogą latać od kwietnia do września, a przy ciepłej pogodzie - nawet do października. Samice składają jaja na spodniej stronie liści bukszpanów, w środkowej części korony krzewu.

Ćma bukszpanowa - dorosły motyl o białych skrzydłach
Fot. AnRo0002, CC0, Wikimedia Commons

Ćma bukszpanowa - odmiana o brązowym zabarwieniu skrzydeł
Fot. Nagy Sándor, CC BY 3.0, Wikimedia Commons

Szkodliwe dla bukszpanu są larwy ćmy bukszpanowej - osiągające do 4 cm długości zielone gąsienice z podłużnymi ciemnymi paskami. Żerują najliczniej w środku krzewu, objadając jego liście. Młode gąsienice na bukszpanie obgryzają brzegi liści, a starsze zjadają już całe liście. Ich obecności towarzyszą oprzędy jedwabnych nici.

Larwa ćmy żerująca na bukszpanie
Fot. Membeth, CC0, Wikimedia Commons

Żerująca gąsienica i widoczne drobne niteczki oprzędu
Fot. I.Sáček, senior, CC0, Wikimedia Commons

Ćma bukszpanowa - zwalczanie

Zwalczanie ćmy bukszpanowej jest dość trudne, gdyż szkodnik jest bardzo inwazyjny. Na szczęście są już dostępne biologiczne opryski przeciwko temu szkodnikowi, które w bezpieczny sposób możemy wykonywać w ogrodach.

Zacznijmy jednak od tego, że warto ręcznie zbierać gąsienice lub otrzepywać je z krzewów bukszpanu po uprzednim rozłożeniu pod krzewami folii. Zebrane gąsienice należy od razu zniszczyć. Najlepiej je spalić lub głęboko zakopać pod ziemią.

To umożliwia szybką, natychmiastową interwencję po zauważeniu szkodnika, choć niestety zazwyczaj nie udaje się w ten sposób pozbyć wszystkich gąsienic. W przypadku żywopłotów z bukszpanów ta metoda jest też bardzo pracochłonna. Niektórzy ogrodnicy polecają spryskanie krzewów bukszpanu silnym strumieniem wody. Pamiętajmy jednak, że gąsienice spłukane w ten sposób z roślin i tak trzeba potem pozbierać i jakoś zniszczyć.

Uszkodzony bukszpan i oprzęd pozostawiony przez gąsienice
Fot. I.Sáček, senior, CC0, Wikimedia Commons

Obserwację bukszpanu pod kątem występowania ćmy bukszpanowej prowadzimy już od kwietnia i kontynuujemy aż do września. Pamiętajmy, iż nie wystarczy obejrzeć krzewów z zewnątrz. Należy rozchylić ich gałązki i zajrzeć do wnętrza korony, gdyż to właśnie tam najliczniej mogą występować gąsienice. Gdy tylko je dostrzeżemy, trzeba natychmiast rozpocząć zwalczanie ćmy bukszpanowej, bo szkodnik namnaża się i niszczy krzewy bardzo szybko.

Warto wiedzieć!
Motyle ćmy bukszpanowej kierują się w kierunku źródeł światła, dlatego łatwo je zaobserwować w ogrodzie wieczorem, przy włączonej lampie.

Pułapka na ćmę bukszpanową

Dobrym sposobem na wykrycie obecności ćmy bukszpanowej jest rozwieszanie pułapek feromonowych do odławiania dorosłych motyli. Pułapki służą głównie do sygnalizacji obecności szkodnika (przyciągają jedynie samce). Rozwieszając w ogrodzie większą liczbę pułapek możemy jednak znacząco ograniczyć liczebność ćmy. Eliminując samce za pomocą pułapek feromonowych sprawimy, że nie wszystkie jaja złożone przez samice zostaną zapłodnione. A zatem wylęgnie się mniej gąsienic.

Pułapka feromonowa na ćmę bukszpanową
Fot. Membeth, CC0, Wikimedia Commons

Wieszanie pułapek na ćmę bukszpanową uważam za konieczność. Zazwyczaj, gdy widzimy zniszczenia na krzewach bukszpanu, jest już za późno aby uratować rośliny. Dzieje się tak, gdyż gąsienice rozpoczynają żerowanie od środka krzewu, wewnątrz jego korony. Wyjadają zatem liście ze środka bukszpanu, a z zewnątrz tego nie widać. Gdy ogołocą już środek krzewu, zaczynają żerować na zewnętrznych pędach i wtedy dopiero je zauważamy. Wówczas, nawet jeśli gąsienice od razu zniszczymy, bukszpany nie dadzą rady się już zregenerować i uschną. Dlatego pułapki na ćmę bukszpanową to jedyny skuteczny sposób aby szkodnika zauważyć odpowiednio wcześnie.

Ćma bukszpanowa - opryski

W pierwszej kolejności do oprysku przeciwko ćmie bukszpanowej warto wykorzystać preparaty naturalne, które wykazują bardzo wysoką skuteczność w zwalczaniu tego szkodnika. Za najlepszy środek na ćmę bukszpanową bez wątpienia można uznać biologiczny preparat Lepinox Plus. Zawiera on bakterię Bacillus thuringiensis, która infekuje gąsienice ćmy bukszpanowej, powodując ich śmierć w ciągu 3 dni od wykonanego oprysku (gąsienice przestają żerować i uszkadzać krzewy już w pierwszym dniu po oprysku ale mogą przeżyć jeszcze do 3 dni).

LEPINOX PLUS to bezpieczny w użyciu preparat biologiczny, dozwolony do stosowania w uprawach ekologicznych. Możemy go kupić w małych saszetkach 3x10 g. Saszetkę 10 g należy należy rozpuścić w 5 litrach wody. Jest to zatem ilość dopasowana do najczęściej spotykanej pojemności opryskiwacza ogrodowego. W opakowaniu mamy 3 porcje takiego oprysku.

Opryski preparatem LEPINOX PLUS można wykonywać do 3 razy w sezonie wegetacyjnym w odstępach co najmniej 7 dni. Te 3 opryski zazwyczaj nie są wystarczające aby zabezpieczyć krzewy przed ćmą bukszpanową w całym okresie występowania tego szkodnika, czyli od kwietnia aż do października. Warto zatem poznać inne preparaty, które pomogą w zwalczaniu ćmy bukszpanowej.

Kolejnym preparatem pomocnym w zwalczaniu ćmy bukszpanowej jest NeemAzal T/S. Zawarte w tym preparacie związki z grupy limonoidów są bardzo skutecznym naturalnym środkiem na owady. Są to związki pochodzenia roślinnego (fitosterole) spotykane głównie w owocach cytrusowych. Preparat NeemAzal T/S jest dozwolony do stosowania w uprawach ekologicznych (nr zezwolenia R-16/2020 wu).

Aby wykonać oprysk na ćmę bukszpanową preparatem NeemAzal T/S należy 3 ml preparatu rozpuścić w 2 litrach wody, co wystarczy do oprysku 10 m² powierzchni uprawy. Oprysk należy wykonać bardzo dokładnie aby dotrzeć do wszystkich gąsienic na bukszpanie. Dlatego opryskujemy krzewy z wierzchu ale również wtykamy końcówkę lancy opryskiwacza do wnętrza krzewów bukszpanu, pomiędzy gałązki, aby oprysk dotarł do gąsienic ukrytych w środku krzewu.

Jako oprysk na ćmę bukszpanową można polecić również preparat Polysect Bukszpan Substral Naturen. Łączy on w sobie moc dwóch różnych naturalnych substancji owadobójczych. Zawarty w tym preparacie olej rzepakowy oblepia ciała gąsienic i utrudnia im poruszanie się. Dodatkowo zawarte w preparacie naturalne pyretryny działają na szkodliwe owady paraliżująco. Dzięki temu efekty wykonanego oprysku widać już następnego dnia po zabiegu. Aby przygotować oprysk na ćmę bukszpanową należy dodać 7 ml środka na 1 litr wody.

Jeśli w/w opryski naturalne na ćmę bukszpanową okazą się nieskuteczne, warto sięgnąć po systemiczny środek ochrony roślin Mospilan 20 SP. Działanie systemiczne oznacza, iż preparat jest szybko pobierany przez zielone części roślin i jest przemieszczany wraz z sokami po całej roślinie. Owady i gąsienice żywiące się sokami rośliny giną nawet, jeśli nie zostały bezpośrednio opryskane. Mospilan 20 SP zapobiegnie też występowaniu innych szkodników bukszpanu, jak np. mszyce czy miodówka bukszpanowa. Warto jednak wiedzieć, że od 2024 roku środek ten jest dostępny wyłącznie w wersji przeznaczonej do stosowania przez użytkowników profesjonalnych.

Jak uratować bukszpan uszkodzony przez ćmę bukszpanową?

Szansę na uratowanie bukszpanu mamy jedynie, jeśli ćma bukszpanowa nie uszkodziła zbyt wielu pędów. Przyjmuje się, że krzewy, którym szkodnik uszkodził ponad 80% liści nie mają już szans na odratowanie. To, czy bukszpan przeżyje, weryfikuje przede wszystkim okres zimowy. Liście zimozielonego bukszpanu mają dla tej rośliny kluczowe znaczenie dla przetrwania zimy. Jeśli na wiosnę pędy się nie zazielenią i nie pokryją świeżymi listkami, krzewy bukszpanu trzeba niestety wykopać i usunąć.

Aby zwiększyć szanse bukszpanu na przetrwanie i przyspieszyć regenerację krzewu warto zastosować wieloskładnikowy nawóz do bukszpanu.

Celowe może być też podanie pod roślinę szczepionki mikoryzowej. Mikoryza wspomaga rozwój systemu korzeniowego i poprawia pobieranie składników odżywczych z podłoża.

Po zwalczeniu gąsienic ćmy bukszpanowej, należy wykonać oprysk bukszpanów środkiem grzybobójczym (fungicydem). W ten sposób zapobiegniemy rozwojowi chorób grzybowych, które bardzo łatwo atakują uszkodzone krzewy bukszpanu. Jeśli unikamy stosowania chemicznych środków ochrony roślin, wykonajmy oprysk preparatem Biosept Active, który stymuluje rośliny do wzrostu, przyspiesza ich regenerację oraz uodparnia je na choroby.

Zobacz również:

Żółte liście bukszpanu. Dlaczego bukszpan żółknie i jak go uratować?
Żółte liście bukszpanu psują estetykę tego popularnego krzewu, słynącego ze swojego gęstego pokroju i soczyście zielonego ulistnienia. Zobacz dlaczego bukszpan żółknie i jak uratować taką roślinę. Oto najlepsze sposoby na soczyście zielony bukszpan! Więcej...

Choroby i szkodniki bukszpanu - opis, zdjęcia, zwalczanie
Bukszpan jest krzewem bardzo chętnie sadzonym w ogrodach oraz w pojemnikach na balkonach i tarasach. Dobrze znosi cięcie i pozwala się formować w rozmaite kształty, świetny jest na niskie żywopłoty obwódkowe. Czasem, jednak problemy mogą sprawiać choroby bukszpanu oraz żerujące na roślinie szkodniki bukszpanu. Zobacz jak je rozpoznać i poznaj nalepsze metody zwalczania chorób i szkodników bukszpanu! Więcej...

Przycinanie bukszpanu. Jak i kiedy przycinać bukszpan?
Przycinanie bukszpanu pobudza ten krzew do zagęszczania się i tworzenia zwartego pokroju. Zobacz jak przycinać bukszpan, by szybko się zagęszczał i tworzył pożądane przez nas formy oraz jaki jest najlepszy termin przycinania bukszpanu. Oto wszystko co trzeba wiedzieć o przycinaniu bukszpanu! Więcej...