Mak polny - właściwości, kiedy siać, uprawa

Mak polny to roślina jednoroczna, która na terenie naszego kraju rosła już w epoce kamienia łupanego. Dla jednych jest chwastem rosnącym wśród zbóż, inni celowo wprowadzają go do ogrodu lub na łąki kwietne, by przyciągał wzrok swoją zwiewną urodą i intensywną barwą. Sprawdź jak wygląda uprawa maku polnego i dowiedz się kiedy najlepiej go siać. Wyjaśniamy również jakie są właściwości maku polnego i gdzie warto go wykorzystać.

Mak polny - Papaver rhoeas
Fot. pixabay

Jak wygląda mak polny

Mak polny (Papaver rhoeas) to roślina jednoroczna z rodziny makowatych (Papaveraceae). Wywodzi się z Europy i Azji Zachodniej. W stanie dzikim rośnie na terenie całej Polski.

Mak polny dorasta do ok. 90 cm wysokości. Łodyga jest dość wiotka, słabo rozgałęziona lub pojedyncza oraz owłosiona. Ząbkowane liście mają kolor szarozielony. Na łodydze ułożone są skrętolegle.

Mak polny kwitnie od maja do sierpnia. Duże kwiaty o czerwonych lub purpurowych płatkach z czarną plamką u nasady wyrastają pojedynczo na długich szypułkach. Ich średnica może wynosić około 10 cm. Kielich jest owłosiony, podobnie jak łodyga. Nierozwinięte pąki kwiatowe zwisają, gdy kwiat rozkwita, unosi się ku górze.

Mak polny - Papaver rhoeas
Fot. pixabay

Kwiaty maku mają słaby, niezbyt przyjemny zapach. Na licznych, fioletowych pręcikach znajduje się dużo pyłku. Owocem jest naga torebka nasienna, powszechnie nazywana makówką, o długości 1-2 cm, w której znajdują się liczne, drobne, czarne nasiona.

Mak polny - właściwości i zastosowanie

Mak polny jest roślina trującą. W jego mlecznym, białym soku znajduje się lekko trujący alkaloid readyna oraz niewielkie ilości papaweryny o działaniu rozkurczowym.

Płatki maku polnego wykorzystuje się jako surowiec zielarski. Znajduje się w nich mekocyjanina (antocyjan) oraz związki śluzowe. Mają właściwości lecznicze, lecz nie wolno spożywać ich na surowo. Wchodzą w skład mieszanek łagodzących kaszel, wykrztuśnych oraz działających uspokajająco. Wykazują też działanie przeciwzapalne i stosowane są przy stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Mak polny - Papaver rhoeas
Fot. pixabay

Płatki zawierające naturalne barwniki roślinne, czyli antocyjany, wykorzystywane są także do zabarwiania napojów m.in. wina oraz leków. Olej pozyskiwany z maku polnego znalazł zastosowanie w kosmetyce. Nawilża i ujędrnia skórę oraz poprawia kondycję włosów.

Mak polny wykorzystuje się także w nasadzeniach. Najpiękniej wygląda w ogrodach wiejskich i naturalistycznych oraz na coraz częściej spotykanych łąkach kwietnych. Jego intensywna barwa wzbogaca bukiety oraz mieszanki potpourri. Kwiaty maku produkują duże ilości pyłku, bogatego w substancje pokarmowe, dlatego chętnie odwiedzają je pszczoły, trzmiele i inne owady.

Mak polny - Papaver rhoeas
Fot. pixabay

Pomimo atrakcyjnego wyglądu, rolnicy zwalczają mak polny rosnący wśród zbóż, ponieważ konkuruje on z roślinami uprawnymi i ograbia je ze składników pokarmowych, w tym z azotu. Ponadto, nasiona maku polnego zmieszane z nasionami zbóż zabarwiają mąkę na żółtawy kolor i przyśpieszają jej psucie się.

Mak polny a lekarski - różnice

Mak polny i mak lekarski (Papaver somniferum) należą do tej samej rodziny makowatych (Papaveraceae), jednak jest między nimi sporo różnic, zarówno w wyglądzie, jak i w ich właściwościach. Oto najważniejsze różnice między makiem polnym a makiem lekarskim:

• Mak polny jest niższy od maku lekarskiego o ok. 30 cm. Ten drugi może dorastać nawet do 150 cm wysokości.
• Pędy maku polnego są bardziej owłosione niż u maku lekarskiego.
• Liście maku lekarskiego są jaśniejsze od liści maku polnego. Dolne liście maku lekarskiego są duże i pokryte warstwą wosku.
• Makówki maku lekarskiego są większe i bardziej kuliste, makówki maku polnego są mniejsze i wydłużone.
• Kwiaty maku lekarskiego są bardziej okazałe niż u maku polnego i mogą mieć barwę białą, fioletową lub różową.
• W maku lekarskim znajdują się rurki mleczne wypełnione białym, mlecznym sokiem. Po wysuszeniu soku mlecznego pozyskanego z niedojrzałych makówek powstaje opium, zawierające m.in. morfinę. Substancja ta wykorzystywana jest w medycynie i jako narkotyk. Mak polny ma bardzo niskie stężenie morfiny.
• Z powodu wysokiej zawartości morfiny uprawa maku lekarskiego w Polsce jest nielegalna i trzeba mieć na nią zezwolenie, natomiast mak polny jest powszechnie występującym chwastem i można go uprawiać bez zezwoleń.
• Nasiona maku lekarskiego zawierają wit. E, wit. z grupy B, kwas linolowy, wapń, fosfor, cynk i inne substancje. Wytwarza się z nich olej makowy działający przeciwzapalnie i regenerująco na skórę. Nasiona maku polnego nie mają tak bogatego składu.

Mak polny - Papaver rhoeas
Fot. pixabay

Mak polny - kiedy siać

Nasiona maku kiełkują już w temperaturze 1°C, szybko wschodzą a siewki są wytrzymałe na przymrozki. Potrafią przetrwać w ziemi zachowując zdolność kiełkowania nawet przez kilkadziesiąt lat. Wydobyte na powierzchnię, np. podczas orki, w odpowiednich warunkach zakwitną.

Siew maku polnego można przeprowadzić zarówno późną jesienią jak i wczesną wiosną. Przy siewie ozimym, wykiełkują wiosną i przy sprzyjającej pogodzie zakwitną w maju. Mak wysiewa się także sam. Gdy makówka dojrzeje, pojawiają się otworki, przez które wysypują się liczne nasiona.

Do obsiania powierzchni 25 m² wystarczy ok. 50 g nasion maku polnego. Nasiona są drobne więc dla równomiernego rozmieszczenia warto wymieszać je z suchym piaskiem.

Mak polny - uprawa

Mak polny jest bardzo tolerancyjny co do gleby. W naturze sam się wysiewa i porasta nieużytki, pola (zwłaszcza zbóż ozimych) ale też gleby wapienne, zasobne gleby gliniaste i mady rzeczne. Poradzi sobie zatem prawie na każdym podłożu. Uprawa maku polnego najlepiej udaje się na glebach przepuszczalnych i umiarkowanie wilgotnych, ciepłych i bogatych w azot. Roślina jest odporna na zanieczyszczenia powietrza, można więc wysiewać ją w miastach.

Monika Chwała

Przeczytaj również:

• Kwiaty ogrodowe łatwe w uprawie
• Kwiaty jednoroczne kwitnące całe lato
• Kwiaty jednoroczne na słoneczne i suche stanowiska
• Kwiaty jednoroczne na kwiat cięty

Opracowano na podstawie:
1. D. Aichele, M. Golte-Bechtle, Jaki to kwiat?, PWRiL, Warszawa 1984, s. 214;
2. P. Czikow, J. Łaptiew, Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1983, s. 204-211;
3. J. Krejča, J. Klimo, Kwiaty letnie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1984, s. 96.